Beroepsprofiel accountant: 'Laten we het vooral zo eenvoudig mogelijk houden'

Eerder vertelde voorzitter Diana Clement waarom het zo belangrijk is dat het werk- en denkniveau en de controlevaardigheden die horen bij de certificerende bevoegdheid thuishoren in het profiel van de toekomstige accountant. In dit artikel gaan we in op hoe SRA denkt over aanpassingen in de opleiding, eventuele specialisaties, titelgebruik en het accountantsregister.

Anders denken

''Als we de toelichting van het Kernteam op de herijkte Ontwerpverordening op de Beroepsprofielen lezen, dan vinden we die meer in balans met het verleden dan met de toekomst'', start Diana. ''Wanneer we daadwerkelijk een oplossing willen vinden voor de vergrijzing en uittreding van de generatie accountants met certificerende bevoegdheid, het tekort aan accountants, een daling van de uitstroom van nieuwe collega's uit de opleiding gecombineerd met de dalende beroepsbevolking tot 2040, én een toenemende vraag naar assurance in de maatschappij, dan zul je vanuit andere kaders moeten gaan denken.''

Van bevoegd naar bekwaam

Voor het aantrekkelijk maken en houden van beroep en opleiding is vernieuwing noodzaak. Weg van de gebaande paden, terug naar de tekentafel. Diana: ''SRA is voorstander van eenvoud. De basisopleiding leidt wat ons betreft op tot een startbevoegde accountant, met als titel 'accountant', conform de systematiek van de beroepen in de gezondheidszorg, het BIG-register. De 'accountant' wordt ingeschreven in het NBA-register. Wij vinden overigens de term 'startbevoegd' passender omdat de professional in spe het eindexamen met goed gevolg heeft afgelegd en de inschrijving in het accountantsregister geregeld is. Daarna bekwaamt de accountant zich pas verder in de praktijk.''

De basis

''De basisopleiding bevat de noodzakelijke elementen die leiden tot het denk- en werkniveau en de controlevaardigheden die horen bij het niveau van de certificerende bevoegdheid. Dat is mogelijk omdat die bevoegdheid geen link heeft met wetenschappelijk of Hbo-onderwijs. De NV COS, de belangrijkste wet- en regelgeving van de accountant, maakt bovendien geen onderscheid tussen taken van de professional of tussen wettelijke en niet-wettelijke controles. Daarnaast biedt de VGBA en de werkomgeving van het kantoor tijdens de praktijkstage voldoende bescherming voor de startende accountant om zich verder te kunnen bekwamen.''

Laten zien wat je kunt

''We zijn voorstander van een geïntegreerde theorie- en praktijkopleiding'', vervolgt Diana. ''De wet op de leeruitkomsten die per 1 januari 2025 in werking trad, is bij uitstek geschikt voor het duale karakter van de accountantsopleiding. Deze wet gaat uit van eenheden van leeruitkomsten in plaats van kwantitatieve normen van studielast, studieduur en studiepunten, de zogenaamde ECTS. 
Bij leeruitkomsten draait het er om dat de student moet aantonen wat hij of zij kan, niet meer om de zeer gedetailleerde eindtermen. De winst die dat sowieso oplevert is flexibiliteit. Het maakt immers niet uit hoelang de student nodig heeft om aan te tonen wat geleerd is. Dat maakt overigens zijstroom ook aantrekkelijker en makkelijker.''

Flexibel op maat

''Dit betekent dat een student de opleiding veel meer op een leerwegonafhankelijke wijze, en dus meer op maat en op basis van eigen affiniteit kan invullen. Wanneer we vanuit dit systeem gaan opleiden, kunnen we ook afscheid nemen van allerlei historische werkvelddefinities zoals 'audit en assurance' en zijn specialisaties ook overbodig. Met de leeruitkomsten wordt meer flexibiliteit in de opleiding gebracht, en staat kwaliteit in plaats van kwantiteit meer centraal. Dit is volgens ons echt een mogelijkheid om de opleiding voor studenten en kantoren veel aantrekkelijker te maken.''

Kwaliteitswaarborg

De startbevoegde accountant bekwaamt zich verder in de praktijkomgeving en via een leven lang leren, waarbij de VGBA, het stelsel van kwaliteitsbeheersing van kantoren, en ultimo de tuchtrechter fungeert als vangnet. De diepgang van de competenties krijgt vorm gedurende de loopbaan van de accountant in de desbetreffende professionele omgeving. Binnen het stelsel van kwaliteitsbeheersing ligt besloten welke rol de accountant vervult en welke opdracht de accountant kan uitvoeren. Dat betekent dat maatwerk in de ontwikkeling van de accountant pas echt in de praktijk zal plaatsvinden. Het is dan ook de accountantsorganisatie die de accountant laat inschrijven in het AFM-register, als de professional zich voldoende heeft bekwaamd in het wettelijke controledomein.

Vakgenoten

Met de titel 'accountant' nemen we afscheid van de verschillende titels, AA en RA. ''Dat onderscheid is ook niet meer nodig'', aldus Diana. ''Startbevoegde accountants beschikken over een dermate gevulde gereedschapskist dat zij zich in elk werkveld en in elke rol verder kunnen bekwamen. Het voordeel is bovendien dat het voor het maatschappelijk verkeer zeer helder is dat de accountant waarde heeft toegevoegd. Dát is per slot de kern van het onderscheidend vermogen van de accountant. Het maakt de profilering ten opzichte van 'de boekhouder' of 'het administratiekantoor' ook helder en makkelijk.

Overbodig

Het Kernteam Herijking beroepsprofiel deed het voorstel om naast de opleidingstitel ook een beroepstitel te introduceren, op basis van de specialisatie. ''Vanuit de eenvoud zien we niets in het zichtbaar maken van allerlei specialisaties in het accountantsregister. De voorgestelde terminologie en specialisatie van bijvoorbeeld de 'financial auditor' -degene die wettelijke controles mag uitvoeren-, is overbodig zoals eerder geschetst. IT auditors kunnen worden ingeschreven in het Norea-register. En ten aanzien van het geven van CSRD-assurance volstaat wat ons betreft een aantekening in het NBA-register.''

Ommezwaai

Als laatste doet Diana de volgende oproep: ''Voor een aantrekkelijk en studeerbare opleiding zijn fundamentele keuzes noodzakelijk. Bepaalde keuzes raken niet alleen het onderwijs- en werkveld maar gaan ook over regievoering en eigenaarschap. Over breken met historie, met gebaande paden, met denken in hokjes en kaders. Laten we gezamenlijk vooral de oude beperkingen achter ons laten, nieuwe wegen inslaan en inzetten op eenvoud van het systeem en flexibiliteit in de opleiding. Daarvoor moeten we slimme keuzes durven maken. Nu is daarvoor het moment.''