Kerstarrest
In het kerstarrest oordeelde de Hoge Raad dat de forfaitaire box 3-heffing over de jaren 2017 en 2018 in strijd is met het Eerste Protocol bij het EVRM. Om die reden werd in dat geval geoordeeld dat het box 3-inkomen moest worden verlaagd en moest worden uitgegaan van het werkelijke lagere inkomen.
Op 4 februari 2022 volgde een collectieve uitspraak op bezwaar in de massaalbezwaarprocedure voor de aanslagen inkomstenbelasting 2017 tot en met 2020, waarin alle bezwaarschriften die waren aangewezen als massaal bezwaar, gegrond werden verklaard. Het was op dat moment nog niet duidelijk hoe de Belastingdienst rechtsherstel zou gaan bieden.
Bezwaarmakers: Wet rechtsherstel box 3
Aanslagen die op 24 december 2021 al waren opgelegd en waartegen toen al bezwaar was gemaakt
Op 28 april 2022 maakte staatssecretaris Van Rij van Financiën bekend hoe rechtsherstel zal plaatsvinden. Voor alle belastingplichtigen die bezwaar hadden ingediend en daarom onder het massaal bezwaar over de jaren 2017-2020 vielen, zou dit voor 4 augustus 2022 automatisch gebeuren. Rechtsherstel werd gebaseerd op het Besluit rechtsherstel box 3 dat op 30 juni 2022 werd gepubliceerd. Het rechtsherstelproces startte vervolgens op 1 juli 2022. Het Besluit rechtsherstel box 3 is inmiddels vervangen door de Wet rechtsherstel box 3 (zie paragraaf 2.1 van de Praktijkhandreiking Wijzigingen belastingen vanaf 2023).
Iedereen die zich niet kan vinden in het geboden rechtsherstel, dat wordt gebaseerd op een forfaitair bepaald inkomen (de zogenoemde spaarvariant), kan een verzoek om ambtshalve vermindering indienen. Voor het jaar 2017 is zo’n verzoek, vanwege het verstrijken van de vijfjaarstermijn, op dit moment niet meer mogelijk (zie ook onze berichtgeving op 21 november 2022 en 20 december 2022). Voor het jaar 2018 moet zo’n verzoek uiterlijk voor 31 december 2023 worden ingediend.
Aanslagen die op 24 december 2021 nog niet waren opgelegd of waar nog bezwaar mogelijk was
Op 24 december 2021 was ook sprake van een grote groep aanslagen over voorgaande jaren die nog moesten worden opgelegd. Ook waren er op dat moment aanslagen die al wel waren opgelegd, maar waartegen nog bezwaar kon worden ingesteld. Voor deze groep gold dat vanaf september/oktober 2022 werd gestart met het opleggen van de aanslagen dan wel het automatisch herzien van de aanslagen. De spaarvariant werd in deze gevallen automatisch toegepast als dat tot een lagere aanslag zou leiden. Tegen deze aanslagen moet regulier bezwaar worden aangetekend, ook als men meent dat het lagere werkelijke inkomen in aanmerking moet worden genomen.
Beroepen op rentevergoeding
Krijgt of kreeg de belastingplichtige rechtsherstel en is de verschuldigde belasting daarom (deels) verminderd? Verzoek de Belastingdienst dan om een rentevergoeding. Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden oordeelde namelijk op 17 januari 2023 dat de Belastingdienst een passende rentevergoeding moet geven aan een belastingplichtige die, in strijd met het Eerste Protocol bij het EVRM, te veel box 3-heffing betaalde. Is wel rechtsherstel geboden, maar naar het oordeel van de belastingplichtige te weinig? Verzoek dan ook om rentevergoeding in het bezwaar of in het verzoek om ambtshalve vermindering tegen het geboden rechtsherstel.
Niet-bezwaarmakers: massaalbezwaarplusprocedure
Op 20 mei 2022 oordeelde de Hoge Raad dat belastingplichtigen die te laat bezwaar maakten tegen aanslagen inkomstenbelasting 2017 en 2018 (hierna: niet-bezwaarmakers), geen recht hebben op rechtsherstel box 3 naar aanleiding van het kerstarrest van 24 december 2021. In een Kamerbrief van 20 september 2022 maakte de staatssecretaris definitief bekend geen gebruik te maken van de mogelijkheid om af te wijken van artikel 45aa, aanhef en onderdeel b, Uitvoeringsregeling inkomstenbelasting 2001. De groep niet-bezwaarmakers kregen dus geen rechtsherstel box 3.
Na intensief overleg met SRA en andere belangenorganisaties maakte de staatssecretaris op 4 november 2022 bekend voor de niet-bezwaarmakers een massaalbezwaarplusprocedure in te richten. De aanwijzing daarvoor is op 27 januari 2023 gepubliceerd (zie ook de Kamerbrief over aanwijzing massaal bezwaar plus ‘niet-bezwaarmakers’ box 3). In dit besluit zijn de rechtsvragen geformuleerd welke onder deze massaalbezwaarplusprocedure vallen. Samen met de belangenorganisaties wordt een aantal zaken geselecteerd die aan de rechter wordt voorgelegd. In deze procedure wordt getracht om zo snel mogelijk een oordeel van de Hoge Raad te krijgen. Het gaat dan om de vraag of wellicht toch recht bestaat op ambtshalve vermindering.
Als uiteindelijk toch recht bestaat op ambtshalve vermindering, worden alle aanslagen van de niet-bezwaarmakers over 2017 en latere jaren herzien volgens de Wet rechtsherstel box 3. Voor deze groep geldt dan bovendien dat zij na die vermindering van de aanslag nog een verzoek om ambtshalve vermindering kunnen doen om tot een verdere vermindering van het werkelijke inkomen te komen. De niet-bezwaarmakers hebben bij een gunstige uitspraak dus dezelfde rechten als de bezwaarmakers.
Vanaf 2023: Overbruggingswet box 3
Met ingang van 2023 geldt de Overbruggingswet box 3. Die is grotendeels gelijk aan de Wet rechtsherstel box 3 (zie paragraaf 2.2 van de Praktijkhandreiking Wijzigingen belastingen vanaf 2022). Of de Overbruggingswet in overeenstemming is met het Eerste Protocol bij het EVRM is de vraag. Hier zal ongetwijfeld ook over geprocedeerd gaan worden. De belangenorganisaties hebben het ministerie van Financiën en de Belastingdienst in overweging gegeven om voor die rechtsvraag ook een massaalbezwaarprocedure open te stellen. Daarover vindt nog overleg plaats. Zodra er duidelijkheid is, wordt dat gepubliceerd.
Werkelijk rendement lager dan rendement rechtsherstel? Onderneem actie!
Definitieve aanslagen met toepassing van Wet rechtsherstel box 3
Voorlopig is onduidelijk of recht bestaat op verdere verlaging van het inkomen en ook is onduidelijk hoe het werkelijke inkomen moet worden bepaald. Als het werkelijk behaalde rendement van de belastingplichtige (veel) lager is dan het door de Belastingdienst berekende box 3-inkomen, bijvoorbeeld omdat de werkelijke rente op schulden veel hoger is dan waarvan wordt uitgegaan, is het verstandig om na te gaan of het zinvol kan zijn bezwaar te maken tegen de definitieve aanslagen inkomstenbelasting. Dit kan ook voortvloeien uit een andere partnerverdeling. Zie verder ook het bericht Definitieve aanslagen inkomstenbelasting met box 3-heffing: maak bezwaar!
De verwachting is dat hierover ook veel procedures zullen worden gevoerd. Om die reden pleiten SRA en andere belangenorganisaties tevens in die gevallen voor een massaalbezwaarprocedure. Of die er gaat komen, is ook nog de vraag. Voorlopig zal de Belastingdienst bezwaren op deze grondslag afwijzen.
Let op! De belastingplichtige kan niet wachten met het indienen van bezwaar met de gedachte dat dit later hersteld kan worden met een verzoek om ambtshalve vermindering. De gerechtelijke procedures zullen namelijk gaan over de rechtsvraag of de Wet rechtsherstel box 3 (en straks ook de Overbruggingswet box 3) voldoet aan het EVRM als het werkelijke rendement lager is. Dit is een andere rechtsvraag dan in het kerstarrest. Als deze vraag ontkennend wordt beantwoord, zal de Belastingdienst te laat ingediende bezwaren daarom waarschijnlijk afwijzen onder verwijzing naar artikel 45aa, aanhef en onderdeel b, Uitvoeringsregeling inkomstenbelasting 2001.
Vermindering definitieve aanslagen in massaalbezwaarprocedure
Is sprake van rechtsherstel naar aanleiding van het massaal bezwaar, dan wordt ook geadviseerd om een verzoek om ambtshalve vermindering in te dienen als het werkelijk behaalde rendement (veel) lager is dan het door de Belastingdienst berekende box 3-inkomen. Voor zover dit verzoek betrekking heeft op het belastingjaar 2018, moet dit verzoek uiterlijk 31 december 2023 door de Belastingdienst ontvangen zijn (en voor ieder volgend belastingjaar een jaar later).
Jurisprudentie werkelijk rendement
Over de vraag hoe het werkelijke rendement in individuele gevallen wordt vastgesteld en over de vraag of de Wet rechtsherstel box 3 voldoende rechtsherstel biedt, bestaat nog onduidelijkheid. Inmiddels is wel enige jurisprudentie verschenen, maar de Hoge Raad moet zich hier nog over uitspreken. De jurisprudentie van rechtbanken en gerechtshoven zit op dit punt niet op één lijn. Soms wordt wel rekening gehouden met waardedalingen of -stijgingen en soms weer niet.
In de rubriek selectie van rechtspraak in het dossier box 3 zijn samenvattingen alsmede verwijzingen naar de hiervoor aangehaalde jurisprudentie te vinden.
Vanaf 2026 box 3-heffing op basis van werkelijk rendement?
De contouren voor de box 3-heffing op basis van het werkelijke rendement zijn op 15 april 2022 gepresenteerd. In een Kamerbrief van 5 september 2022 kondigde de staatssecretaris al aan dat de beoogde inwerkingtreding van het nieuwe stelsel verschuift van 2025 naar 2026. In een Kamerbrief van 29 september 2022 wordt dit bevestigd en schetst de staatssecretaris vervolgens twee mogelijke stelsels: vermogenswinst- en vermogensaanwasbelasting. Ook een combinatie lijkt inmiddels mogelijk.
De staatssecretaris streefde ernaar de conceptwetgeving in januari 2023 gereed te hebben en ter internetconsultatie aan te bieden. In de planning staat verder om het wetsvoorstel in het eerste kwartaal 2024 bij de Tweede Kamer en in het derde kwartaal 2024 bij de Eerste Kamer aanhangig te maken. Na een gestreefde publicatie in de Staatscourant uiterlijk december 2024, is de beoogde inwerkingtreding van het nieuwe stelsel 1 januari 2026. De staatssecretaris gaf zelf echter al aan dat ook deze planning ambitieus is. Vooralsnog is niets verschenen.
Alles over box 3 overzichtelijk bij elkaar? Ga naar ons Dossier Box 3.
|