'Eerlijk gezegd denk ik dat de accountancy er in 2020 niet heel anders uitziet dan nu. In de praktijk zie je vaak een langere doorlooptijd dan je van tevoren hoopt. Neem het dossier Standard Business Reporting, daar zijn we al 15 jaar mee bezig. Destijds werd het gelanceerd als uiterst revolutionair en relevant. Maar je ziet dat dit soort ontwikkelingen pas vaart krijgt als ze verplicht worden. Van binnenuit veranderen is voor een van nature behoudende markt als de accountancy nu eenmaal lastig.
Risico’s mijden
Het maken van een jaarrekening is een verplichting, maar dat samenstelproces kan op zichzelf zonder accountant. Die heb je vooral nodig voor de borging van betrouwbaarheid en zekerheid. Er wordt nauwelijks gekeken hoe het anders kan. De intelligentie die nodig is om te zorgen dat de cijfers betrouwbaar zijn en de juiste controleslagen gemaakt worden, kun je via algoritmen wegautomatiseren. Technologisch kan dat al lang, maar het gebeurt nauwelijks. Het merendeel van de accountantskantoren is ervan overtuigd dat het moet gebeuren, maar dat er nog een lange weg te gaan is. De accountant moet maatschappelijk relevanter worden. Maar dan moet je wel nadenken waar die relevantie zit en wat de consequenties zijn voor de dienstverlening.
Van nature zijn accountants niet heel disruptief. Je wordt haast gedrild om risico’s te mijden en te gaan voor zekerheid. Terwijl je nu juist heel hard moet innoveren, dat is de paradox. In die vernieuwingsdrang zoek je altijd houvast. Maar wij moeten een ander houvast zoeken. Niet blindstaren op cijfers, maar meer focussen op het systeem waar die cijfers uit komen. Er zijn al boekhoudrobots, menig kantoor gebruikt ze. Die zijn zelflerend, dus voor het inklopwerk wordt de accountant overbodig. Maar hoe kun je daadwerkelijk tot innovaties komen? Vervolgens is de uitdaging hoe je ze verankert in je organisatie.
Blockchain
Vooralsnog is er in onze branche geen gamechanger die alles radicaal op z’n kop zet. Ik vraag me ook af of die er ooit gaat komen. Je ziet wel dat er dingen veranderen. Blockchain is in potentie een heel verstrekkende ontwikkeling. Maar er zijn nog maar weinig mensen die het écht snappen. En die zeggen dan weer dat je je vooral niet blind moet staren op het beeld van een open grootboek. Het gaat veel meer om de onderliggende technologie, denken in algoritmes. Daar moet je diensten op aanbieden. Maar je moet wel verstand hebben en houden van het vak, want nog steeds moet je de betrouwbaarheid en toepasbaarheid van die algoritmes kunnen beoordelen.
Mammoettanker
IT-auditors worden daarom steeds belangrijker. Zij moeten niet alleen naar de techniek kijken maar ook begrijpen in welke context cijfers relevant en betrouwbaar zijn en welke risico’s beheerst moeten worden. Omdat de rol van de accountant verandert, heb je ook andere talenten nodig. De instroom van nieuw talent loopt vrij moeizaam omdat opleidingen zich maar lastig aanpassen aan de nieuwe tijd. Dat is een belangrijke oorzaak dat veranderingen langzaam gaan. Natuurlijk heeft het ook met het imago van het beroep te maken. Het is allemaal wel erg “blauw” wat er op de opleiding zit. Het is een mammoettanker die een andere kant op gestuurd moet worden. Je ziet dat de technologie veel sneller gaat dan de markt aankan. Ook wet- en regelgeving is een beperkende factor.
Intermediair en adviseur
Gelukkig wordt er door klant en accountant ook volop geëxperimenteerd. Dat zit vooral in het optuigen van een optimaal samenwerkende keten. Als je die keten goed inricht, kan de accountant hierin steeds beter de intermediair en adviseur zijn. Dat gebeurt nog te weinig. Ondanks alle moderne software en de cloud zijn heel veel administraties vaak gewoon nog handwerk. Een ondernemer gaat natuurlijk ook niet iedere dag zijn factuurtjes bijhouden. Dat doet-ie op zaterdagochtend, als de boodschappen zijn gedaan. Zeker in het mkb. Of hij laat het aan z’n accountant over, als die eenmaal per kwartaal de btw-aangifte doet.
Droom
Mijn droom is dat we de keten zodanig reorganiseren, dat cijfers volledig geautomatiseerd binnenkomen, zonder menselijk handelen. Met dashboards die je op elk moment laten zien hoe je ervoor staat. Dat is voor mij de basis, een hygiënefactor. Daar zijn we nog niet, maar de technologie is er wel. Vervolgens kun je gaan nadenken om meer dan alleen financiële data te verzamelen. Om die vervolgens te combineren en te vertalen in echte stuurinformatie voor de ondernemer. Zie het als een grote “ballenbak” met data, waar je prachtige, toekomstgerichte dingen mee kunt doen. Iedereen kan er vervolgens uit halen wat nodig is, waarbij de eigenaar van de data wel altijd bepaalt wie er toegang heeft.
Samen met verzekeraars
Op het gebied van data zijn er mooie vormen van samenwerking mogelijk met verzekeraars. Data bij elkaar brengen en kennis delen, hoewel dat soms gevoelig ligt. We zijn nu bijvoorbeeld ook in gesprek met het CBS en de Belastingdienst, die zitten op een schat aan data. We willen die op de een of andere manier graag met elkaar delen. De data zelf en de bevindingen die we eruit halen. Bij SRA zijn we al een aantal jaren bezig met Branche in Zicht, de grootschalige benchmarkdatabase die door SRA-kantoren wordt gevuld met jaarrekeningen. Zo kun je op dagelijkse basis de ondernemer helpen. Maar voor die broodnodige verandering heb je iedereen nodig. Tussen 2020 en 2025 gaan we nog een hoop realiseren. Technisch kan er al zoveel, het is nu een kwestie van willen en doen.
Ondernemers beschouwen accountants nog steeds als de onafhankelijkste adviseurs. Daar zit natuurlijk spanning op, hoe onafhankelijk is dat advies dan? De meeste accountants gaan daar integer mee om, daar is een heel stelsel van kwaliteitsbeheersing omheen gebouwd. Als iemand over de schreef gaat wordt hij flink aangepakt. Dat systeem werkt. Betrouwbaarheid en zekerheid, daar blijft de klant behoefte aan houden.'
Joost Schrage en Stephan Fellinger zijn partners bij De Zaak van Vertrouwen, bureau voor communicatie, reputatie en innovatie in de veranderende wereld.